Nie masz pomysłu na zwiedzanie Czech? Zacznij od poznania czeskich obiektów wpisanych na listę UNESCO. Aktualnie jest ich 17. Sąsiad Polski ma naprawdę wiele do zaoferowania.
Czeskie obiekty z listy UNESCO to siedemnaście wpisów luźno rozrzuconych po kraju
17/17
Miejsca z Listy UNESCO w Czechach i ich lokalizacja:
Moje miejsca z Listy UNESCO w Czechach:
17. Žatec i krajobraz chmielu Saaz
Ten krajobraz kulturowy kształtowany był przez stulecia przez żywą tradycję uprawy i handlu najbardziej znaną odmianą chmielu na świecie, wykorzystywaną do produkcji piwa na całym świecie. Wpis obejmuje żyzne pola chmielu w pobliżu rzeki Ohře, które są uprawiane nieprzerwanie od setek lat, a także historyczne wioski i budynki wykorzystywane do przetwarzania chmielu.
Komponent miejski nieruchomości reprezentowany jest przez średniowieczne centrum Žatca z jego południowym przedłużeniem, znanym jako „Praskie Przedmieście” (Pražské předměstí), w tym liczne specyficzne struktury przemysłowe z XIX i XX wieku. Wspólnie ilustrują one ewolucję procesów agroprzemysłowych i społeczno-gospodarczego systemu uprawy, suszenia, certyfikacji i handlu chmielem od późnego średniowiecza do chwili obecnej.
16. Krajobraz hodowli i treningu koni do powozów ceremonialnych w Kladrubach nad Łabą
Obiekt położony jest na zalewowej równinie rzeki Łaby, gdzie występują piaszczyste gleby, jeziora zakolowe i pozostałości lasu łęgowego. Struktura i funkcjonalne wykorzystanie działek (pastwisk, łąk, lasów, pól, parku), sieć ścieżek, alei, drzewa w uporządkowanych liniach i uporządkowanych skupiskach, a także samotne drzewa, sieć cieków wodnych, zespoły budynków w gospodarstwach i ogólna kompozycja, w tym relacje funkcjonalne i powiązania między tymi elementami – wszystko to w pełni służy potrzebom hodowli i szkolenia barokowych koni pociągowych rasy kladrubskiej, które były używane podczas ceremonii na dworze cesarskim Habsburgów.
Kompozycja krajobrazu jest dowodem celowego podejścia artystycznego jego kształtowania. Nieruchomość jest rzadkim przykładem syntezy dwóch typów krajobrazu kulturowego – żywego i rozwijającego się organicznie, w którym dominuje jego kluczowa funkcja, oraz stworzonego przez człowieka, celowo zaprojektowanego i kształtowanego przy użyciu zasad francuskiej i angielskiej architektury krajobrazu, który jest wybitnym przykładem wyspecjalizowanej dekoracyjnej farmy – ferme ornée.
15. Wielkie uzdrowiska Europy: Karlowe Wary i Mariańskie Łaźnie
Ta transnarodowa nieruchomość seryjna obejmuje jedenaście uzdrowisk, zlokalizowanych w siedmiu krajach europejskich: Baden bei Wien (Austria); Spa (Belgia); Františkovy Lázně; Karlowe Wary; Mariánské Lázně (Czechy); Vichy (Francja); Bad Ems; Baden-Baden; Bad Kissingen (Niemcy); Montecatini Terme (Włochy); i City of Bath (Wielka Brytania).
Wszystkie te miasta rozwinęły się wokół naturalnych źródeł wód mineralnych. Są świadectwem międzynarodowej europejskiej kultury uzdrowiskowej, która rozwijała się od początku XVIII wieku do lat 30. XX wieku, co doprowadziło do powstania wielkich międzynarodowych kurortów, które wpłynęły na typologię miejską wokół zespołów budynków uzdrowiskowych, takich jak łaźnie, kurhaus i kursaal (budynki i pomieszczenia poświęcone terapii), pijalnie, pijalnie, kolumnady i galerie zaprojektowane w celu wykorzystania naturalnych zasobów wód mineralnych i umożliwienia ich praktycznego wykorzystania do kąpieli i picia.
Powiązane obiekty obejmują ogrody, sale zgromadzeń, kasyna, teatry, hotele i wille, a także infrastrukturę wsparcia specyficzną dla spa. Wszystkie te zespoły są zintegrowane z ogólnym kontekstem miejskim, który obejmuje starannie zarządzane środowisko rekreacyjne i terapeutyczne w malowniczym krajobrazie. Razem te miejsca ucieleśniają znaczącą wymianę ludzkich wartości i rozwój medycyny, nauki i balneologii.
14. Czeskie Jizerskohorské bučiny na liście UNESCO. Pierwotne lasy bukowe w Górach Izerskich
Ta transnarodowa własność obejmuje 93 części składowe w 18 krajach. Od końca ostatniej epoki lodowcowej buk europejski rozprzestrzenił się z kilku odizolowanych obszarów schronienia w Alpach, Karpatach, Górach Dynarskich, Morzu Śródziemnym i Pirenejach w krótkim okresie kilku tysięcy lat w procesie, który nadal trwa. Udana ekspansja na cały kontynent jest związana z adaptowalnością drzewa i tolerancją różnych warunków klimatycznych, geograficznych i fizycznych.
13. Region górniczy Erzgebirge/Krušnohoří: Jáchymov to czeski obiekt z Listy UNESCO wpisany w 2019 roku
Erzgebirge/Krušnohoří (Rudawy) rozciągają się na obszarze południowo-wschodnich Niemiec (Saksonia) i północno-zachodnich Czech, gdzie znajduje się bogactwo kilku metali eksploatowanych przez górnictwo od czasów średniowiecza. Region ten stał się najważniejszym źródłem rudy srebra w Europie w latach 1460-1560.
Górnictwo było bodźcem do transferu innowacji technologicznych i naukowych na cały świat. Cyna była historycznie drugim metalem wydobywanym i przetwarzanym w tym miejscu. Pod koniec XIX wieku region stał się głównym światowym producentem uranu. Krajobraz kulturowy Rudaw został głęboko ukształtowany przez 800 lat niemal nieprzerwanego wydobycia, od XII do XX wieku, z górnictwem, pionierskimi systemami zarządzania wodą, innowacyjnymi miejscami przetwarzania minerałów i hut oraz miastami górniczymi.
12. Kutna Hora – Stare Miasto z kościołem Św. Barbary i katedra Mariacka w dzielnicy Sedlec
Kutna Hora jako środkowoczeskie miasto górnicze swój rozwój zawdzięcza średniowiecznym eksploatacjom kopalń srebra. Już w XIV wieku stała się królewskim miastem z prawem menniczym, a zabytki z tego okresu świadczą o jej świetności.
Arcydzieło reprezentujące ostatnią fazę gotyku – Kościół Św. Barbary i zbarokizowana na początku XVIII w. katedra Mariacka, znacząco wpłynęły na rozwój architektury w tej części Europy. Te dwie wybitne budowle wtapiają się w dobrze zachowaną średniowieczną zabudowę miejską, która wyróżnia się bogactwem architektury zabytkowych domów mieszkalnych.
11. Zelena Hora – sanktuarium pielgrzymkowe Św. Jana Nepomucena
W Zelenej Horze na Morawach, w pobliżu Żdżaru nad Sazawą, wznosi się kościół pielgrzymkowy zbudowany ku czci świętego Jana Nepomucena. Wzniesiony w początkach XVIII w. na planie gwiazdy, stanowi najbardziej oryginalne dzieło architekta Jana Błażeja Santiniego, którego osobisty styl nawiązuje do gotyku i baroku.
10. Zamek w Litomyślu
Zamek w Litomyšlu jest renesansową budowlą z dziedzińcem arkadowym zbudowaną w stylu, który narodził się we Włoszech, a następnie w XVI w. przyjął się i szeroko rozpowszechnił w Europie Środkowej. Koncepcja i dekoracja zamku są szczególnie piękne, łącznie z XVIII-wiecznymi przybudówkami w późnym stylu barokowo-klasycystycznym. W zamku zachowały się wszystkie zabudowania gospodarcze stanowiące nieodłączną część rezydencji arystokratycznej.
9. Kolumna Św. Trójcy w Ołomuńcu
Kolumna morowa Św. Trójcy pochodzi z początków XVIII w. i jest najwybitniejszym przykładem tego specyficznego dla Europy Środkowej typu zabytku. Ma 35 m wysokości i reprezentuje charakterystyczny, regionalny styl znany jako „barok ołomuniecki”. Ozdobiona jest kilkoma wspaniałymi rzeźbami religijnymi dłuta wielkiego artysty morawskiego Ondrieja Zahnera.
8. Ogrody i zamek w Kromieryżu
Kromieryż leży przy dawnej przeprawie na rzece Morawie, u stóp wzgórz Chrziby górujących nad środkowymi Morawami. Ogrody i zamek w Kromieryżu stanowią wyjątkowo pełny i dobrze zachowany przykład barokowej rezydencji książęcej otoczonej ogrodami.
7. Willa Tugendhatów w Brnie
Zaprojektowana przez architekta Miesa van der Rohe, stanowi kluczowy przykład stylu międzynarodowego w modernizmie architektonicznym, który rozwinął się w Europie w latach 20. XX w. Jej szczególna wartość wiąże się z zastosowaniem nowatorskich koncepcji przestrzennych i estetycznych, mających na celu uwzględnienie potrzeb wynikających z nowego stylu życia, wykorzystując jednocześnie środki, które daje nowoczesna produkcja przemysłowa.
6. Zabytkowe Centrum Pragi
Powstałe pomiędzy XI i XVIII w. dzielnice Starego Miasta, Małej Strany i Nowego Miasta, ze wspaniałymi zabytkami takimi jak zamek i katedra Św. Wita na Hradczanach, most Karola i liczne pałace oraz kościoły, wzniesione zostały w większości za panowania cesarza Karola IV w XIV w. Świadczą o kulturalnej i architektonicznej randze Pragi począwszy od średniowiecza.
5. Krajobraz kulturowy Lednice-Valtice
Pomiędzy XVII i XX w. książęca rodzina Lichtensteinów przekształciła swe posiadłości położone w południowych Morawach w urzekające założenie krajobrazowe. Jego architektura barokowa zaprojektowana głównie przez Johanna Bernharda Fischera von Erlach oraz klasycystyczny i neogotycki styl pałaców w Lednicach i Valticach, wtapiają się w krajobraz opracowany według romantycznej koncepcji angielskiej sztuki pejzażowej. Krajobraz kulturowy Lednice-Valtice rozciąga się na obszarze 200 km2 i stanowi jeden z największych krajobrazów stworzonych przez człowieka w Europie.
4. Dzielnica żydowska i bazylika Św. Prokopa w Třebič
Zespół dzielnicy żydowskiej, starego cmentarza żydowskiego oraz bazyliki Św. Prokopa w Třebič przypomina współistnienie kultury chrześcijańskiej i żydowskiej od średniowiecza po XX w. Dzielnica żydowska stanowi cenne świadectwo różnych aspektów życia mieszkającej tam wspólnoty. Bazylika Św. Prokopa, zbudowana w początkach XIII w. wewnątrz klasztoru benedyktyńskiego, stanowi cenne świadectwo oddziaływania w tym regionie spuścizny architektonicznej Europy Zachodniej.
3. Zabytkowe centrum miasta Telcz
Miasto położone jest na niewielkim wzgórzu. Jego domy początkowo zbudowane były z drewna. Po pożarze z końca XIV w. zostało odbudowane z kamienia, otoczone murami i wzmocnione siecią sztucznych stawów. Gotycki zamek został przebudowany w końcu XV w. w stylu wczesnego gotyku.
2. Wieś Holaszowice
Holaszowice stanowią pełny i dobrze zachowany przykład tradycyjnej wioski Europy Środkowej, składającej się z licznych, typowych dla regionu, wyjątkowej klasy budynków pochodzących z XVIII i XIX w., zbudowanych w stylu zwanym „barokiem ludowym” południowych Czech i rozmieszczonych na planie wywodzącym się ze średniowiecza.
1. Zabytkowe centrum miasta Czeski Krumlow
Miasto leżące nad brzegami Wełtawy powstało wokół XIII-wiecznego zamku, z elementami gotyckimi, renesansowymi i barokowymi. Český Krumlov stanowi przykład małego, średniowiecznego miasteczka Europy Środkowej, które rozwijało się bez zakłóceń przez pięć wieków zachowując w ten sposób nienaruszone dziedzictwo architektoniczne.
Ciekawostki, uwagi, notatki…
Najstarszym i pierwszym obiektem wpisanym na listę UNESCO w Czechach jest Stare Miasto w Pradze. Było to w 1992 roku. Na liście UNESCO wpis „Stare Miasto w Pradze” jest oznaczona numerem 616. W tym samym roku na listę wpisane zostały centra historyczne w Czeskim Krumlowie i Telczu. Posiadają odpowiednio wpisy 617 i 621. Co ciekawe wszystkie trzy miasta w momencie umieszczenia ich na liście UNESCO należały do CSRF czyli Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej. Ponieważ Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO obradował w grudniu, niespełna miesiąc później wszystkie trzy wpisy znalazły się w nowym państwie czyli Republice Czeskiej.
Pierwszym moim odwiedzonym miejscem w Czechach, które znalazło się na liście UNESCO była oczywiście Praga. Był to rok 1993. Dojechałem do niej pociągiem dwukrotnie zapuszczając się w miasto w drodze do i z Francji.
Tylko jeden spośród 17 wpisów położonych w Czechach to wpisy naturalne. To „Lasy Bukowe”.
Rok 2019 był niezwykle sprzyjający dla czeskiego dziedzictwa UNESCO. Na 43 sesji w Baku, na czeską listę UNESCO trafiły dwa kolejne wpisy: Krajobraz towarzyszący hodowli i szkoleniu koni w Kladruby nad Labem i transgraniczny oraz czesko-niemiecki wpis Region górniczy Erzgebirge / Krušnohoří. Tym samy czeska lista powiększyła się do czternastu obiektów.
W 2021 roku czeskie obiekty z Listy UNESCO wzbogaciły się o dwa nowe wpisy. Pierwszym z nich był wpis Wspaniałe miasta uzdrowiskowe Europy (Karlowe Vary, Mariańskie Łaźnie i Franciszkowe Łaźnie). Rozszerzeniu o Czechy uległ także istniejący od 2007 roku wpis: Pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy. Tym samym, położone w Górach Izerskich, czeskie Jizerskohorské bučiny znalazły się w prestiżowym zestawieniu. I tym sposobem czeskie obiekty z listy UNESCO to 16 wpisów.
W 2023 roku na Listę UNESCO trafia kolejna nieruchomość: Žatec i krajobraz chmielu Saaz. Czesi mają 17 wpisów.
Moje odkrywanie…
Jeśli chodzi o odkrywanie czeskich obiektów z listy UNESCO to w moim przypadku Ołomuniec i Kromieryż były celem jednodniowej wycieczki. Podobnie było z Litomyślem, Kutną Horą i Zeleną Horą. Na Lednice przeznaczyłem cały dzień, by następnego -zahaczywszy o Trebić- zatrzymać się na nocleg w Telczu.
Kolejnym celem był zabytkowy Czeski Krumlow, by popołudnie dnia następnego spędzić w Holaszowicach. W drodze powrotnej udało mi się zatrzymać w Pradze.
Brno stanowiło natomiast cel sam w sobie: wskutek remontu willa Tugendhatów nie była dostępna w latach 2010-12 i wymagała osobnego wyjazdu. Jej ponowne otwarcie dla zwiedzających pozwoliło mi na zamknięcie czeskiego rozdziału obiektów znajdujących się na liście UNESCO w 2012 roku.
A potem pojawiły się nowe wpisy i znów musiałem gonić listę. Krajobraz Kladruby nad Labem oraz Žatecki krajobraz chmielu połączyłem w jeden wspólny wypad którego celem była Szumawa.
Natomiast Region górniczy Erzgebirge / Krušnohoří świetnie dał się połączyć z wpisem: Wspaniałe miasta uzdrowiskowe Europy (Karlowe Vary, Mariańskie Łaźnie i Franciszkowe Łaźnie). Wyjazd w te miejsca stał się celem samym w sobie. Relacja jest tutaj >>>>>
Czeskie obiekty z Listy UNESCO krótkie porady
Poznanie czeskich obiektów z Listy UNESCO nie nastręcza większych trudności. Są łatwo dostępne i różnorodne.
Najwięcej czasu musimy zarezerwować na zwiedzenie Starego Miasta w Pradze i Lednicko – Valtickiego krajobrazu kulturowego gdyż ten rozciąga się na przestrzeni 200 km2.
Kutna Hora i Czeski Krumlow są na tyle interesujące i urokliwe, że warto zarezerwować dla nich po jednym dniu. Pozostałe miejsca są dość zwarte i łatwo dostępne (renesansowy zamek w Litomyślu czy wieś Holaszowice).
Miasteczka Telcz i Kromieryż mogą zauroczyć na tyle, że zatrzymają nas na dłużej niż jedno popołudnie. Bardzo łatwo dostępnymi obiektami są kolumna św. Trójcy w Ołomuńcu, sanktuarium w Zelenej Horze i willa Tugendhatów w Brnie. W tym ostatnim dobrze jest mieć wcześniejszą rezerwację.
Nieco rozczarowuje natomiast miasto Trebić -dzielnica żydowska wciąż wymaga nakładów na niezbędne remonty. Pobyt w tym miejscu wynagrodzi nam bazylika św. Prokopa.
Jeśli lubimy chodzić po górach to wycieczka w Jizerskohorské bučiny będzie ciekawym sposobem na spędzenie czasu pośród przyrody. Osobiście polecam chociaż krótki, jednodniowy wypad z Hejnic na szczyt Ptači Kupy. Stąd rozlega się widok na buczyny Gór Izerskich. Oczywiście najlepiej jesienią.
Przynajmniej dwudniowy pobyt w Karlowych Warach, Mariańskich Łaźniach i Franciszkowych Łaźniach można świetnie połączyć z wizytą w pobliskich Rudawach. Pozwoli nam to na poznanie tajemniczego regionu Gór Kruszcowych z miastem Jachymów.
Sebastian Mierzwa, 2010 – 2025 r.
