Twierdza Luksemburg vs Twierdza Kłodzka

Co mają wspólnego ze sobą: luksemburska twierdza położona w księstwie o tej samej nazwie, które jest niejako wciśnięte pomiędzy Belgię, Francję i Niemcy z twierdzą umiejscowioną w Kotlinie Kłodzkiej na Dolnym Śląsku?

Mimo że twierdza w Kłodzku jest sześciokrotnie mniejsza (30 ha do 180 ha) to łączy ją z luksemburską wiele podobieństw. Obie budowle znajdują się w ścisłym centrum miasta, obie są w bliskim sąsiedztwie rzek. W przypadku Kłodzka jest to Nysa Kłodzka, a w przypadku Luksemburga Alzette. Obie mają podobną historię, podobnych właścicieli, a wreszcie… zresztą zobaczcie sami.

Początki twierdzy luksemburskiej sięgają czasów starożytnych kiedy to na skalistym cyplu Block rzymianie wznieśli fort o nazwie Lucilinburhuc. Kilka stuleci później ok. 963 r. powstał tu zamek.

W tym samym czasie, w samym sercu Kotliny Kłodzkiej na Górze Fortecznej wznoszącej się na 370 m n.p.m.  także wzniesiono, datowany na ok. 981 rok zamek. Tak powstaje Glacium.

O strategicznym położeniu obu miejsc świadczą kolejne, bardzo burzliwe i często krwawe zmiany kolejnych właścicieli.

Właściciele twierdzy

Luksemburg w swej historii, od 1310 r. za sprawą Jana Luksemburczyka wchodził w skład korony czeskiej, by następnie przejść w ręce Burgundczyków. Od tego momentu historia właścicieli twierdzy toczy się błyskawicznie. Poczynając od 1447 roku jej kolejnymi posiadaczami byli: Austriacy, Francuzi, władcy Świętego Cesarstwa Rzymskiego, znów Francuzi, Hiszpanie, ponownie Francuzi, Holendrzy, znów Austriacy, znów Francuzi, a w końcu Prusacy. Ci ostatni utworzyli w 1815 r. najbardziej na wschód wysuniętą „ostoję swojego państwa”. Niemal każdy z lokatorów podnosił militarną rangę twierdzy.

Twierdza Kłodzka należała w przeszłości do władców z dynastii Piastów, a następnie Przemyślidów i Luksemburczyków, by w roku 1526 trafić w ręce Habsburgów. W 1622 na krótko jest własnością Świętego Cesarstwa Rzymskiego, by ponownie powrócić do Austrii. W 1742 roku twierdza staje się własnością Prus, a w 1760 r. zdobywają ja znowu Austriacy. Po trzech latach fort ponownie wraca do Prusaków. W 1807 roku twierdzę zdobywają Francuzi, ale ta pozostaje w rękach pruskich dzięki pokojowi w Tylży.
Mimo, że oba miejsca dzieli ok. 500 km łączą je zaskakująco podobne dynastie i podobni właściciele – aktorzy sceny politycznej środkowej Europy.

Krótka historia rozbudowy obu twierdz

Kłodzko. Po 1622 roku (okres austriacki) przebudowa i powstanie twierdzy o charakterze bastionowym skierowanym na północ. Twierdzy strzegą 3 bastiony osłonięte rawelinami.
Luksemburg. 1684 -1688 (okres francuski) nastąpiła zaawansowana rozbudowa fortyfikacji o koronę i rogaty.

Kłodzko. W 1743 roku (okres pruski) kolejna rozbudowa i powstanie m.in. pomocniczego fortu Owczego. W 1769 powstał donżon – najwyższy punkt oporu. Z czasem powstaje 40 km chodników kontrminerskich.
Luksemburg. Od 1715 roku (okres austriacki) powstawały kolejne forty, by po 80 latach rozbudowy twierdza mogła szczycić się potrójnym systemem obrony. W 1867 roku (okres pruski) twierdza posiadała : 15 fortów wewnętrznych, 9 zewnętrznych, liczyła 23 km podziemnych przejść (kazamat), rozciągała się na 180 hektarach powierzchni. Ze względu na ufortyfikowanie miejsce to nazywano „Gibraltarem Północy”

Kłodzko. Rok 1867 i gospodarcza decyzja: rząd pruski zdecydował o rozbrojeniu twierdzy jako przestarzałej.
Luksemburg. Rok 1867 i polityczna decyzja o całkowitej rozbiórce twierdzy. Luksemburg zmierza do niepodległości stając się terytorium neutralnym.                                       

Rok 1867 jest znamienny dla obu miejsc. Twierdze kończą swój militarny żywot

I co dalej gdy już militarne budowle przestały być potrzebne

Oczywiście luksemburska twierdza jest bezdyskusyjnie większa, potężniejsza, a w konsekwencji stanowi zaczątek odrębnego państwa. Przez Luksemburg i Kłodzko przewijają się podobne dynastie. Oba miejsca znajdowały się na pograniczach państw militarnie zabiegających o włączenie bastionów w swoje strefy wpływów. Stąd ich burzliwe dzieje. Twierdza luksemburska częściej zmienia właścicieli. Każdy panujący stara się podnieść militarne znaczenie miejsca w konsekwencji przyczyniając się do jego rozwoju. Wokół bastionów rozwinęły się miasta. Luksemburg wybił się na niepodległość. W 1994 roku Luksemburg został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Zaś położone na Dolnym Śląsku Kłodzko jest dla mnie takim… „małym Luksemburgiem”.

Jest jeszcze jeden drobny szczegół, który łączy oba miasta. Popatrzcie na herby:

Ale to już inna historia o czym piszę w kolejnym artykule pt. „Krótka, kłodzka łamigłówka heraldyczna”.

Sebastian Mierzwa, Wrocław 2020 r.

W artykule wykorzystałem prace:

Plan twierdzy Kłodzko: http://www.msw-pttk.org.pl/odznaki/reg_odznak/reg_rokpttktk_zalacznik.html

Plan twierdzy Luksemburg: By Alfred Lefort (1844-1909) – Buch von Alfred Lefort (1844-1909): Histoire du département des Forêts (Le duché de Luxembourg de 1795 à 1814, Luxembourg: 1905 Imprimerie Worré-Mertens, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=11627386

Herb Luksemburga: By Spedona – Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=5513932

Herb Kłodzka: By Poznaniak – Praca własna, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4360820

Inne podobne artykuły porównujące wybrane miejsce z listy UNESCO z miejscem na Dolnym Śląsku:

1. Kopalnia Zollverein, Essen, Zagłębia Ruhry (Niemcy) – Stara Kopalnia w Wałbrzychu;
2. Jaskinie Słowackiego Krasu i Jaskinie Krasu Aggtelek (Słowacja, Węgry) – Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie;
3. Kolumna św. Trójcy w Ołomuńcu (Czechy) – Kolumna św. Trójcy w Bystrzycy Kłodzkiej;
4. Benedyktyńskie opactwo i bazylika w Sankt Gallen (Szwajcaria) – Opactwo i bazylika w Krzeszowie;
5. Grobla Olbrzymów (Irlandia Północna) – Małe Organy Myśliborskie;