Ukraińskie obiekty z listy UNESCO to osiem wpisów, ale aż 21 miejsc. Mimo, że pod względem terytorialnym Ukraina niewiele ustępuje Francji, państwo to posiada tylko osiem wpisanych obiektów. Pozostałe szesnaście czeka w kolejce. Mocno wierzę, że szybko znajdą się na unescowej liście tak jak i cała wolna Ukraina w Europie bez wojny.

Pięć ukraińskich obiektów z listy UNESCO ulokowanych jest w dużych miastach: Kijów, Lwów, Czerniowce, Sewastopol i Odessa.

Pozostałe trzy oryginalne wpisy to ciekawa wędrówka po luźno rozrzuconych miejscach głównie w Karpatach.

4. Rezydencja metropolitów bukowińskich i dalmatyńskich w Czerniowcach

Obecne budynki Państwowego Uniwersytetu Czerniowieckiego reprezentują mistrzowskie połączenie stylów architektonicznych. Za sprawą czeskiego architekta Josefa Hlavki, w latach 1864–1882 powstała osobliwa budowla. Dawna rezydencja metropolitów bukowińskich i dalmatyńskich to wybitny przykład XIX-wiecznej architektury historyzującej, odwołującej się swym wyglądem do budowli z czasów romańskich. Dominuje w nim kopuła oraz krzyżowy kościół otoczony ogrodem i parkiem. Kompleks wyraża wpływy architektoniczne i kulturowe czasów bizantyjskich z elementami motywów bukowińskich. Jest także wyrazem silnej obecności kościoła prawosławnego w czasach habsburskich, ukazując tym samym politykę tolerancji religijnej dawnego Cesarstwa Austro-Węgierskiego.

3. Kijów: Sobór św. Zofii i Ławra Kijowsko-Peczerska

Kijowska katedra św. Zofii została zbudowana aby rywalizować z konstantynopolską Hagią Sophią. Budowla nazywana jest matką wszystkich ruskich cerkwi. Powstała w X wieku i stanowi najbardziej monumentalny zabytek architektury i sztuki na ziemiach dawnej Rusi. Natomiast kompleks świątynny zwany Ławrą Kijowsko-Peczerską swój początek bierze od niewielkiej świątyni wzniesionej tu w XI wieku. Dziś to ogromny kompleks z szesnastoma cerkwiami, klasztorem i seminarium zwany matką prawosławnych monasterów słowiańskiego Wschodu.
Sobór Mądrości Bożej jest własnością Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego natomiast Ławra Peczerska należy do Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego.

2. Staromiejski zespół Lwowa

Lwów został założony ok. 1250 roku. Dogodne położenie geograficzne sprzyjało rozwojowi miasta stającego się głównym ośrodkiem administracyjnym, religijnym i handlowym regionu Galicji. W ścisłym centrum miasta znajduje się starówka kryjąca wiele ciekawych budowli z średniowieczną siatką ulic otoczoną renesansowymi i barokowymi zabudowaniami. Na pobliskim wzgórzu wznoszą się ruiny Wysokiego Zamku. Wraz z podzamczem, ta część miasta, stanowi najstarszą jego część, sięgającą V wieku. O wielokulturowości miasta świadczą liczne kościoły różnych wyznań. Najważniejszym z nich jest położona w centrum, sięgająca czasów gotyku, łacińska bazylika archikatedralna pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Z XIV wieku pochodzi katedra ormiańska oraz położony w południowo – zachodniej części, zbudowany na planie krzyża greckiego, prawosławny sobór św. Jura ze słynną ikoną Matki Boskiej Trembowelskiej.

1. Pierwotne karpackie lasy bukowe, transgraniczny wpis z ukraińskiej listy UNESCO

Lasy bukowe stanowią przykład trwającej biologicznej i ekologicznej ewolucji polodowcowej ekosystemów lądowych. Są one niezbędne dla zrozumienia ekspansji drzew bukowych na północnej półkuli w różnych środowiskach. Dawniej buczyna karpacka zajmowała piętra regli karpackich na wysokościach od 600 do 1150 m n.p.m. Skupiska tworzyły zwarte drzewostany. Fragment ukraińskiego odcinka lasów bukowych znajduje się w Parku Narodowym „Połoniny” bezpośrednio sąsiadującym z tzw. trójstykiem granic Polski, Słowacji i Ukrainy na szczycie Krzemieńca oraz w pozostałych sześciu miejscach Karpat ukraińskich.

Swoją przygodę z Ukrainą rozpocząłem od … przejazdu linią kolejową z Przemyśla do Ustrzyk Dolnych w 1992 roku.

Rok wcześniej jechałem przez ZSRR. Nie myślałem wtedy o ukraińskich obiektach z listy UNESCO. Sam wypad na wakacje w Bieszczady był już wyprawą na mój ówczesny koniec świata. Miałem ze sobą swój pierwszy paszport. Nie dlatego, że był potrzebny do tego specyficznego tranzytu. Tu wystarczył bilet kolejowy. Paszport zabrałem, bo marzyła mi się wyprawa do Włoch, do Triestu, do Wenecji. I wymyśliłem sobie wtedy, że pojadę w Bieszczady, pobędę tam trochę i stamtąd, z Zagórza przez Łupków, koleją przejadę do Czechosłowacji. A potem dalej, byle do granicy z Austrią. Tam złapię jakiegoś stopa, pewnie TIR-a, bo TIRY pokonują długie trasy i dojadę do Wenecji. I zobaczę te wszystkie włoskie skarby.
W Bieszczadach było fajnie, w Bieszczadach było beztrosko, a na dodatek kolejowe przejście przez Przełęcz Łupkowską obsługiwało tylko pociągi towarowe. Tego nie przewidziałem. Najbliższe przejście, niczym pożegnalny lotniczy taras widokowy we Wrocławiu, było w Żegiestowie. Zostałem w Bieszczadach na kolejne tygodnie, aż kasa się skończyła. Wenecja przepadła. Przełęcz Łupkowska dosłownie zawaliła temat. Ale nie mam do niej o to pretensji, bo to wtedy pierwszy raz byłem na połoninach i spotkałem ukraińskiego żołnierza. Stał nieporadnie ze swoim AK 47 na Przełęczy Bukowskiej. Szedłem z Rozsypańca i prawie na niego wlazłem. Dla mnie to on był Ruski, wtedy wszystko co na wschodzie było Ruskie. Dał mi ruchem ręki do zrozumienia, żebym skręcił w moje prawo. Skręciłem. Gdyby tam nie stał ten Rusek mogłem być drugi raz na Ukrainie.
W Bieszczady wróciłem szesnaście lat później, na Ukrainę w 2011 roku.
Lwów, jednodniowa wycieczka do miasta, które jest na liście UNESCO od 2008 roku. Osobiście stwierdziłem wtedy, że Lwów wygląda jak Wrocław z początków lat dziewięćdziesiątych. Masa pracy w przywrócenie jego blasku. Jest Stare Miasto, jest sobór, archikatedra, kościół ormiański. Podoba mi się. Wiem, że tu wrócą z przyjemnością. Dwa dni wcześniej byłem na Krzemieńcu i patrzyłem na Puszczę Bukową znajdującą się w Użańskim Parku Narodowym Połoniny. Nie było tu żadnego pogranicznika, aż chciałoby się wejść na Ukrainę. Jednak nie kusiłem losu. Wszedłem tylko do słowackiej puszczy bukowej, a ukraińskiej zrobiłem zdjęcie. Z tego weekendu przywiozłem dwa ukraińskie obiekty z listy UNESCO.

Jest 2019 rok. Koniec czerwca. Samolotem z Wrocławia lecę do Kijowa.

Przez trzy dni robimy z Marzenką ok. 60 km piechotą zachwycając się urokami stolicą Ukrainy, wielkiego miasta nad Dnieprem.

W metrze, na stacji Złote Wrota wisi moje zdjęcie wykonane w unescowym Zamościu. To fragment wystawy „Wolni z wolnymi, równi z równymi” przypominającej o 450-leciu Unii Lubelskiej. W Kijowie powstają też moje dokumenty: „Krótka, lecz daleka podróż” oraz „Bazar mięsny w Kijowie”. Mamy też trzeci obiekt z listy UNESCO. To sobór św. Zofii i Ławra Kijowsko – Peczerska.

Jest wakacyjny lipiec 2019 roku. Ukraińska przygoda trwa nadal. Jadę ze swoja jedenastoletnią córka Lenką marszrutką z Szegedu do Lwowa. Mimo, że ten odcinek pokonujemy autobusem jest to nasza czwarta kolejowa podróż, tym razem wokół Karpat.
W Lwowie spędzamy dwa dni. Idziemy na Stare Miasto, pod Operę, na Kopiec Unii Lubelskiej (stary Zamek). Będzie unescowo, tematycznie.

Potem pomkniemy pociągiem do Kamieńca Podolskiego skąd udamy się do Czerniowców, do Rezydencji Metropolitów Bukowiny i Dalmacji. Mamy czwarte UNESCO na Ukrainie. Podczas pociągowej eskapady w Karpaty zatrzymamy się w Worochcie. Zdobędziemy najwyższy szczyt Ukrainy Howerlę skąd widać Puszcze Bukową w Karpackim Rezerwacie Biosfery.

Nie odwiedzimy cerkwi w Jasinie choć ta mignie nam za oknami powolnego pociągu do Rachowa. Trzeba coś zostawić na następny raz.

Z ukraińskiej listy UNESCO został mi Łuk Struvego, Chersonez Taurydzki na Krymie i cerkwie regionu Karpat. No i oczywiście pozostałe 17 obiektów kandydatów z których „zrobionych” mamy .. jeden. (Sebastian Mierzwa zima 2021)

Krótki opis ukraińskich obiektów z listy UNESCO czyli co trzeba koniecznie zobaczyć

W Kijowie, stolicy kraju znajduje się Sobór św. Zofii i Ławra Kijowsko-Peczerska.

To jeden wpis, a dwa kompleksy o bardzo wysokim dla prawosławia znaczeniu religijnym. To także pierwszy ukraiński wpis na listę UNESCO. Kijowskie, monumentalne cerkwie znalazły się na liście w 1990 roku, a więc jeszcze w czasach ZSRR.

Na Półwyspie Krymskim znajdują się pozostałości greckiej kolonii sięgającej czasów V w p.n.e. To Chersonez Taurydzki.

Pod względem historycznym jest to najstarszy wpis, a zarazem ostatni który przypadł Ukrainie. Stało się to w 2013 r. Rok później Krym został zbrojnie zajęty przez Rosję Po dziś dzień Ukraina pozostaje w sporze z rosyjskim najeźdźcą m.in. także o Chersonez Taurydzki i antyczne miasto nad Morzem Czarnym. To tu w 988 roku miał miejsce chrzest księcia Włodzimierza ówczesnego władcy Rusi Kijowskiej. Uważam, że to bardzo ważne miejsce dla Ukrainy m.in. w sporze tożsamościowym z Rosją. Jest uznanym wpisem na ukraińskiej liście UNESCO: https://whc.unesco.org/en/list/1411 i mam nadzieję, że tak zostanie.

Przez zachodnią część kraju przebiega transgraniczny łuk triangulacyjny zwany Południkiem Struvego.

Początek punktów pomiarowych znajduje się w Mołdawii, centrum zaś w estońskim Tartu, a koniec na norweskim Przylądku Północnym. Ten dziewiętnastowieczny, ciągnący się przez 2820 km, system punktów pomiarowych został wytyczony, by dokonać dokładnych pomiarów Ziemi. To kolejny wpis. Na odcinku ukraińskim przebiega m.in. przez wieś Hwardijśke (49°19′48″N, 26°40′55″E) i Barnówkę (49°08′55″N, 26°59′30″E).

Kolejnym ukraińskim obiektem z listy UNESCO jest położona w Bukowinie północnej, czerniowiecka Rezydencja Metropolitów Bukowińskich i Dalmackich będąca dziś uniwersytetem.

To ciekawe miejsce sięgające czasów monarchii habsburskiej i podkreślające znaczenie religijne Czerniowców w tym regionie jak i w samej dawnej monarchii. 

Nieco dalej na zachód znajduje się Lwów ze starym miastem i licznymi zabytkami.

Historycznie to miasto wielu kultur, narodów i religii. By zrozumieć współczesną Ukrainę, podróż po niej warto zacząć właśnie od tego miasta. To ważny ośrodek regionu Galicji, a dziś Ukrainy Zachodniej.

Ze Lwowa niedaleko jest do kolejnych miejsc z listy. To osiem drewnianych cerkwi położonych w regionie Karpat.

Ich wygląd to zbiór zwykle charakterystycznych cech dla regionu i jego mieszkańców w którym powstały. I tak część z nich wybudowano w typach huculskich (Niżny Werbiąż, Jasina), część w halickich (Rohatyń, Drohobycz, Żółkiew, Potelicz), a część w bojkowskich (Użok, Matków). Ten wpis jest transgraniczny. Wspólnie z Polską zbiór liczy 16 oryginalnych w swym wyglądzie cerkwi.

W Karpatach jest jeszcze jeden wpis: to Pierwotne Lasy Bukowe, które znajdują się w siedmiu miejscach ukraińskich Karpat.

Są to miejsca przy tuż przy granicy z Polską i Słowacją, ale także przy granicy rumuńskiej. Karpackie lasy bukowe to tereny wydzielone m.in. z części Użańskiego Parku Narodowego Połoniny czy Karpackiego Rezerwatu Biosfery znajdującego się u podnóża najwyższego szczytu Ukrainy – Howerli.

Siedem obiektów lecz… ponad 20 miejsc. Kraj niewiele mniejszy od Francji. W kolejce do wpisu na listę czeka następne 17 obiektów. Zatem będzie co robić i mocno wierzę w niejedną wyprawę.

styczeń 2023 – na listę UNESCO zostaje wpisana Odessa. Historyczne centrum miasta znalazło się się na liście w obliczu groźby zniszczenia. Wojna wywołana przez Rosję stanowi obecnie niebezpieczeństwo dewastacji miasta. Tym samym wpis został oznaczony kolorem czerwonym – jako miejsce znajdujące się w zagrożeniu.

4/8